Świąd to termin naukowy używany przez lekarzy w odniesieniu do swędzenia skóry. Sama definicja świądu skóry jest dość prosta i wskazuje na nieprzyjemne uczucie prowadzące do potrzeby drapania się, będącego powszechnym, fizjologicznym i nieświadomym odruchem. Zbyt intensywny i uporczywy świąd może być symptomem poważnych problemów zdrowotnych. Niniejszy artykuł dotyczący świądu skóry, przygotowany został przez profesjonalistów w dziedzinie zdrowia. Jego głównym celem jest pomoc osobom zmagającym się ze swędzącą skórą ciała lub głowy w lepszym zrozumieniu i radzeniu sobie z tym uporczywym, a niejednokrotnie również bolesnym problemem.
Spis treści
Swędzenie skóry jest zjawiskiem niezwykle powszechnym i dotyka od 13% do 30% populacji(1) w tym niemowląt, dzieci, dorosłych i osób starszych. Bez znaczenia jest tu również płeć pacjentów. Ponadto swędząca skóra może obejmować jeden obszar skóry lub występować na kilku. Warto wyróżnić także świąd uogólniony.
Przyjęło się, że świąd jest powszechnym, ale nieprzyjemnym i złożonym uczuciem. Wiele osób uważa, że ma to ścisły związek z uwolnieniem histaminy, jednak w rzeczywistości świąd obejmuje wiele struktur, włókien nerwowych i cząsteczek biologicznych, takich jak cytokiny czy neuroprzekaźniki. Należy wspomnieć również o tym, że wyróżniamy kilka rodzajów świądu skóry.
Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o najczęstsze przyczyny swędzenia skóry nie należy do najłatwiejszych. W rzeczywistości wszystko zależy od konkretnego przypadku.
Wiele chorób dermatologicznych może mieć ścisły związek z uczuciem świądu skóry w tym m.in. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca czy wyprysk alergiczny. Wówczas swędzenie wywołane będzie przez pojawiające się na skórze łuski lub wypryski. Wśród głównych dermatoz świądowych, warto wymienić także egzemę, łuszczycę, łojotokowe zapalenie skóry, a nawet świerzb, ospę wietrzną, ukąszenia owadów, reakcje alergiczne na rośliny czy oparzenia słoneczne. Swędzenie całego ciała może wynikać również ze skomplikowanych i trudnych do zidentyfikowania przyczyn niedermatologicznych. Wówczas świąd zwykle nie ma związku ze zmianami skórnymi. Problem ten określany jest mianem pruritus sine materia, czyli świądu bez zmian skórnych. Tutaj przyczyny mogą być różnorodne, a do najczęstszych zalicza się choroby nerek lub wątroby, zaburzenia endokrynologiczne, nowotwory, leki, ciążę, choroby neurologiczne i zaburzenia psychiczne.
Przyczyną natarczywego świądu może być również wiek – wówczas mówimy o tzw. świądzie starczym, który niejednokrotnie dotyka osób przebywających w domu, czy placówce opiekuńczej. Problem ten pod żadnym pozorem nie powinien być jednak bagatelizowany, a rodzina, przyjaciele i personel medyczny powinni zwracać uwagę na osoby starsze i ich potrzeby.
Leczenie nowotworów może być kolejną możliwą przyczyną świądu. Swędzenie związane z leczeniem onkologicznym może być intensywne. Może dotyczyć zarówno skóry ciała, jak i skóry głowy i towarzyszyć każdemu rodzajowi leczenia: chemioterapii, radioterapii, terapii celowanej lub immunoterapii.
Warto wspomnieć również, że swędząca skóra może mieć związek z czynnikami środowiskowymi jak, chociażby twarda woda, warunki klimatyczne, pot, nadmierne pocieranie skóry, stosowanie nieodpowiednich kosmetyków czy stres.
Osoby zmagające się ze swędzącą skórą na ciele lub głowie, powinny niezwłocznie skonsultować się z lekarzem w celu zidentyfikowania przyczyny pojawienia się problemu swędzenia. Lekarze pierwszego kontaktu lub specjaliści służą pomocą pacjentom zmagającym się ze świądem. W trakcie wizyty specjalista przeprowadzi dokładny wywiad, a także wykona pełne badanie skóry, szukając przyczyny, która może wywoływać świąd, a co za tym idzie – konieczność drapania. W wielu przypadkach konieczne może okazać się wykonanie dodatkowych badań.
W rozpoznaniu pomocne okaże się także wzięcie pod uwagę aspektów psychologicznych i społecznych skutków świądu. Swędząca skóra może być wynikiem długotrwałego niepokoju, bezsenności, a nawet depresji. Należy pamiętać jednocześnie, że swędzenie twarzy może doprowadzić do widocznych zmian skórnych, a co za tym idzie - obniżenia samooceny. Drapanie się w miejscach publicznych może być krępujące, dlaczego też pacjenci próbują niekiedy za wszelką cenę zahamować tę konieczność, a wielu przypadkach poszukują odosobnionego miejsca lub co gorsza – izolują się.
Po zidentyfikowaniu przyczyny swędzenia konieczne będzie zaproponowanie i wdrożenie rozwiązań, które złagodzą i uspokoją swędzenie. Całkowite wyleczenie świądu bywa trudne, zwłaszcza gdy jego przyczyną jest przewlekła choroba. Z drugiej strony właściwie postawiona diagnoza pozwoli złagodzić swędzenie i poprawić jakość życia pacjentów.
Pacjenci zmagający się ze swędzącą skórą, którzy zdecydowali się na samoleczenie, bardzo często sięgają po leki antyhistaminowe. Niestety te nie zawsze są skuteczne. Najlepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pomocy wyspecjalizowanego lekarza, który zaproponuje odpowiednie i spersonalizowane leczenie.
Leczenie świądu o podłożu dermatologicznym jest stosunkowo proste, ponieważ w rzeczywistości jest to leczenie danej dermatozy. Na przykład w leczeniu egzemy konieczne będzie stosowanie kremów z kortyzonem i emolientów.
Z kolei postępowanie w przypadku świądu niedermatologicznego jest znacznie bardziej złożone i zależy od choroby wywołującej świąd. Na przykład w przypadku świądu spowodowanego chorobą wątroby zwaną cholestazą, konieczne może okazać się wdrożenie leczenia doustnego poprawiającego parametry biologiczne wątroby i łagodzącego świąd.
Jednocześnie pacjenci zmagający się ze świądem skóry powinni zmodyfikować swoje codzienne rytuały pielęgnacyjne. Szczególnie zalecane są szybkie prysznice w letniej wodzie z użyciem bardzo tłustego mydła, syndetu lub łagodzącego olejku oczyszczającego. Stosowane preparaty powinny być bezzapachowe. W przypadku swędzącej skóry głowy zalecane jest również mycie włosów szamponem wzbogaconym o przeciwświądowe składniki aktywne. Osuszanie skóry i włosów powinno być przede wszystkim delikatne. Dobrą praktyką jest również nakładanie na skórę raz lub kilka razy dziennie kremu na swędzącą skórę o właściwościach nawilżających i łagodzących. Tubkę z kremem warto przetrzymywać w chłodnym miejscu, dzięki czemu możliwe będzie uzyskanie przyjemnego i łagodzącego uczucia chłodzenia.
Osoby zmagające się z nawracającym swędzeniem skóry głowy powinny zdecydować się na wdrożenie regularnych praktyk antystresowych, takich jak medytacja, joga czy spokojne oddychanie.
(1) The epidemiology of itch: Adding to the Burden of Skin Morbidity. F. Dalgard, E; Weisshaar. Acta Derm Venerol 2009; 89:339-350
Masz problem z łuskami, łupieżem, zaczerwieniem lub swędzącymi obszarami na skórze głowy, twarzy lub ciała? Zastanawiasz się, co to jest?
Mogą to być objawy związane z łuszczycą, łojotowym zapaleniem skóry, łupieżem lub nawet egzemą.
Zrób test, by dowiedzieć się więcej i dobrać pielęgnację odpowiednią dla Twojej skóry!