Nowotwory niejednokrotnie określane są mianem chorób cywilizacyjnych XXI wieku. National Cancer Institute (INCa) szacuje, że zaledwie w 2018 roku zdiagnozowano 382 000 nowych przypadków(1). Choroba ta charakteryzuje się dużą różnorodnością zarówno jeżeli chodzi o dotknięte narządy, jak i towarzyszące jej objawy, profil pacjentów, a także możliwe metody leczenia. Zabiegi lecznicze, takie jak chemioterapia, radioterapia, terapia celowana i immunoterapia, są często bardzo ciężkie i złożone. Warto wspomnieć także o działaniach niepożądanych, jakie niesie ze sobą leczenie nowotworów. Jednym z nich jest uporczywy świąd.
Spis treści
Świąd ciała wywołany leczeniem onkologicznym może być spowodowany przez kilka zróżnicowanych mechanizmów. Wiele metod leczenia nowotworów prowadzi do intensywnego wysuszenia skóry, będącego źródłem świądu. Z kolei inne mogą wykazywać działanie fotouczulające, co skutkuje zaczerwienieniem i podrażnieniem skóry - to również powoduje świąd. Świąd związany z chemioterapią może również pojawiać się w związku z bardziej specyficznymi skórnymi skutkami ubocznymi leczenia onkologicznego, takimi jak zespół ręka-stopa czy zapalenie mieszków włosowych. Dysestezja skóry głowy to szczególny przypadek świądu, który dotyka skóry głowy. Dokładniej jest to ból odczuwany u nasady. Uczucie to może pojawić się już na początku leczenia onkologicznego lub znacznie później - w momencie utraty lub odrostu włosów. Bólowi bardzo często towarzyszy świąd, mrowienie i pieczenie skutkujące znacznym dyskomfortem w życiu codziennym. W dysestezji skóry głowy głównym czynnikiem wywołującym świąd jest wzrost wrażliwości skóry głowy, związany z miejscowym mikrozapaleniem.
Bez względu na mechanizm działania, świąd wywołany leczeniem onkologicznym nasila się pod wpływem wielu czynników w tym m.in.:
W przypadku wystąpienia świądu w trakcie leczenia onkologicznego należy niezwłocznie skontaktować się z prowadzącym lekarzem ogólnym lub onkologiem. Specjalista pomoże w doborze najwłaściwszych preparatów łagodzących uczucie uciążliwego świądu. Uczucie swędzenia skóry pod żadnym pozorem nie powinno być bagatelizowane. Kluczowe będzie jednak ustalenie, czy świąd rzeczywiście ma związek z chemioterapią, czy przyczyna leży, gdzie indziej. Ustalenie konkretnych powodów odpowiedzialnych za pojawienie się świądu pomoże w doborze najlepszych praktyk zwalczających problem.
W celu złagodzenia uczucia świądu zaleca się stosowanie podczas kąpieli tłustego mydła, syndetu lub łagodzącego olejku oczyszczającego pozbawionego substancji zapachowych. Po zakończonej kąpieli należy zastosować krem przeciwświądowy o prostym składzie, który dodatkowo zawierać będzie składniki o wysokiej tolerancji, które nie generują dodatkowych podrażnień. Kremy przeciwświądowe warto trzymać w lodówce, dzięki czemu możliwe jest zoptymalizowanie skuteczności i nakładać je zawsze wtedy, gdy tylko pojawi się taka konieczność. Produkt należy aplikować delikatnie, wykonując okrężne ruchy przypominające masaż. Dzięki temu gwarantują kompleksowe zadbanie o skórę, ale również zmniejszenie napięcia i stresu.
W przypadku swędzenia skóry głowy wywołanego leczeniem onkologicznym należy sięgać przede wszystkim po łagodne szampony i odżywki bez spłukiwania. Preparaty tego typu mogą być stosowane od początku leczenia.
Oprócz dermokosmetyków łagodzących swędzenie skóry głowy, lekarze bardzo czasami przepisują leki np. przeciwhistaminowe. Jeżeli objawy skórne przybierają na sile, konieczne może okazać się zmodyfikowanie lub nawet wstrzymanie leczenia. Zmian pod żadnym pozorem nie należy wprowadzać samodzielnie i zawsze należy stosować się do zaleceń onkologa.
Postępowanie w przypadku świądu skóry wywołanego leczeniem onkologicznego jest wieloaspektowe i polega na stosowaniu odpowiednich środków pielęgnacyjnych, w niektórych przypadkach leków, ale także nieustannym kontrolowaniu czynników przyczyniających się do powstania świądu np. stres czy dostosowaniu odzieży i akcesoriów. Nie wahaj się porozmawiać z lekarzem prowadzącym - specjalista wesprze w trakcie leczenia i zawsze udzieli niezbędnych wskazówek.
Należy bezwzględnie pamiętać także o noszeniu luźnych, wygodnych ubrań wykonanych z miękkich, naturalnych materiałów, takich jak bawełna, len czy jedwab. Jedwabne dodatki w tym m.in. szaliki, berety lub poszewka na poduszkę, pomagają ograniczyć uczucie świądu skóry głowy.
(1) Defossez G, Le Guyader-Peyrou S, Uhry Z, Grosclaude P, Remontet L, Colonna M, et al. National estimates of incidences of cancer mortality in metropolitan France between 1990 and 2018. Study based on the Francim network cancer registries. Preliminary results. Santé publique France, 2019. Str. 20