Saç dökülmesi nedenleri ve tedavileri

Saç dökülmesi ne demektir?

Saç dökülmesi bazıları için önemsiz görünebilir, ancak diğerleri için ciddi bir endişe kaynağı ve tıbbi destek almak için bir neden olabilir. Gerçekte saç dökülmesinin tek bir türü yoktur ancak farklı nedenleri ve sonuçları olan çeşitli saç dökülmesi türleri bulunmaktadır. Saç derisinin bir bölümünde lokalize olabilir veya tüm saç derisine yayılabilir ve ara sıra (6 aydan az) veya kronik (zaman içinde devam eden, 6 aydan fazla) olabilir. Başlıca saç dökülmesi türleri şu kriterlere göre sınıflandırılabilir:

• Reaksiyonel saç dökülmesi: ara sıra ve bazen ani başlangıçlı, akut telogen effluvium olarak da bilinir.
• Kronik telogen effluvium: adından da anlaşılacağı gibi kronik, daha ilerleyici ve uzun süreli saç dökülmesi.

Androgenetik alopesi olarak da bilinen genetik faktörlerle ilişkili hormonal bozukluklara bağlı saç dökülmesi. Bu, erkeklerde en sık görülen saç dökülmesi şeklidir ve kısmi veya tamamen saç kaybına veya kelliğe yol açabilir. Tüm bu saç dökülmesi türlerinin farklı nedenleri ve sonuçları vardır çünkü bunlar saç yaşam döngüsündeki (saç uzama döngüsü) farklı değişikliklerle bağlantılıdır. Bu nedenle tedavi her bir saç dökülmesi tipine göre uyarlanmalıdır.

Günlük yaşamda saç dökülmesi bazen estetik veya psikolojik nedenlerle ilgili hastalar için büyük sıkıntıya neden olabilir. Saç dökülmesi ayrıca vücuttaki daha genel bir patolojinin belirtisi veya bazı ilaçların kullanımının bir sonucu olabilir. Bu nedenle, kesin bir tanı koymak için neden(ler)in araştırılması önemlidir.

Reaksiyonel saç dökülmesi

Akut telogen effluvium olarak da adlandırılan bu durum, özellikle kadınlarda çok yaygın bir saç dökülmesi şeklidir. Tetikleyici bir olaydan 3 ila 4 ay sonra saç dökülmesinde ani ve bazen çok önemli bir artış ile kendini gösterir. Bu nedenle "reaksiyonel saç dökülmesi" olarak da adlandırılır. Bu olaya veya tetikleyiciye tepki olarak, saçın yaşam döngüsü değişime uğrar: bu, saç büyüme evresinde (anajen evre) ani bir duraklamaya neden olur ve daha fazla sayıda saç aynı anda saç dökülme evresine (telojen evre) girer. Saç dökülmesi aşaması yaklaşık 3 ay sürer. Bu durum, tetikleyici ile saç dökülmesinin kendisi arasında gözlemlenen gecikmeyi açıklamaktadır.

Her gün 100 ila 150 saç teli normal ve fark edilmeyen bir şekilde dökülür. Reaksiyonel saç dökülmesi durumunda bu sayı 300'e kadar çıkabilir ve saç dökülmesi daha belirgin hale gelebilir: saçlar kıyafetlerde, yastıklarda ve evin her yerinde bulunur.

Stres, duygusal şoklar, yorgunluk, dengesiz diyetler, katı diyetler, mevsimsel değişiklikler ve doğum, reaksiyonel saç dökülmesine neden olabilecek faktörlerdir.

Reaksiyonel saç dökülmesi geçici ve geri dönüşümlüdür: etkilenenlerin %95'inde genellikle altı ay içinde kendiliğinden iyileşme gözlenir. Saç yoğunluğu azalmaz ve kellik riski yoktur.

Reaksiyonel saç dökülmesinin farklı nedenleri

Saç dökülmesinin nedenleri çok çeşitlidir:

• Mevsimsel saç dökülmesi. Sonbaharda yaprakların ağaçlardan dökülmesi gibi, ilkbahar ve sonbahar geldiğinde geçici saç dökülmesi yaşayabilirsiniz.
• Streseve yorgunluğa bağlı saç dökülmesi. Duygusal bir şok, yoğun stres veya kaygı ile karşılaşıldığında, vücut farklı şekillerde tepki verir. Saç dökülmesi bu şekillerden biri olabilir.
• Beslenme eksikliğine bağlı saç dökülmesi. Vücut ve dolayısıyla saç derisi vitamin ve minerallerden yoksun olduğunda saçlar zayıflar ve daha kolay dökülebilir. Tıpkı vücut gibi, saç kökleri de sürekli çalışan küçük fabrikalardır ve vitaminler, proteinler ve demir ve çinko gibi mineraller açısından zengin, sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin desteğine ihtiyaç duyarlar. Bu katkılar, sağlıklı saçların büyümesini sağlamak için gereklidir.
• Hamilelik sonrası saç dökülmesiveya doğum sonrası saç dökülmesi. Hormonal değişimler saç yaşam döngüsünü etkiler. Hamileliğin ilk yarısında saç dökülmesi mümkündür. Öte yandan, hamileliğin ikinci yarısı hamile kadını doğal saç dökülmesine karşı korur. Hamilelik sırasında hormon seviyelerinde, özellikle de östrojenlerde görülen artış, saç büyüme evresini olumlu yönde etkiler. Doğumdan sonra hormon seviyeleri normale döndüğünde, saç dökülmesi neredeyse sistematik olarak gerçekleşir. Bu durumda, ara sıra saç dökülmesi veya akut telogen effluvium söz konusudur. Doğum sonrası saç dökülmesi söz konusu olduğunda tüm kadınlar aynı değildir çünkü diğer faktörler saç dökülmesini şiddetlendirebilir: kilo kaybı, stres ve kısa geceler nedeniyle yorgunluk.
• Tıbbi tedaviye bağlı saç dökülmesi. Sıklıkla reçete edilen bazı ilaçlar saç yaşam döngüsü üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir ve telogen effluvium'a neden olabilir. Saç dökülmesi tedavinin başlamasından 2 ila 4 ay sonra ortaya çıkar. Tedavi durdurulduğunda genellikle sona erer, ancak tedaviye devam edilirse tekrarlayacaktır.

Kronik saç dökülmesi

Genellikle 6 aydan fazla sürmeyen akut, ara sıra veya reaksiyonel saç dökülmesinin aksine, kronik saç dökülmesi zaman içinde ilerler. Farklı nedenleri ve sonuçları olan 2 ana kronik saç dökülmesi türü vardır: kronik telogen effluvium ve androgenetik alopesi.

Kronik telojen effluvium

Kronik telojen effluvium, tüm saç derisini etkileyen oldukça yaygın bir saç dökülmesidir. Zamanla saç yoğunluğunda azalmaya yol açabilir, ancak kelliğe yol açmaz. Her yaşta ortaya çıkabilir ve kadınlar büyük ölçüde erkeklerden daha fazla etkilenir. Bu kronik saç dökülmesi, yoğun ve kronik stres, tiroid hormonlarının dengesizliği veya düşük kalorili diyetin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Buna sebep olan faktör tanımlandığında ve ortadan kaldırıldığında, kronik saç dökülmesinin olumlu yönde geliştiği gözlenir. Yeniden büyümenin başlangıcını gözlemlemek yaklaşık 3 ila 6 ay sürer ve saç yoğunluğunun başlangıçtaki durumuna dönmesi 12 ila 18 ay arasında sürebilir.

Androgenetik alopesi

Androgenetik alopesi, adından da anlaşılacağı gibi hormonal (androjenik hormonların tutulumu) ve genetik kökenli bir saç dökülmesi türüdür. Saç derisinin belirli kısımlarındaki saçların ilerleyici minyatürleşmesi ile karakterize edilir ve zamanla saç incelmesi ve hatta kellikle sonuçlanır. Androgenetik alopesi çoğunlukla erkekleri etkiler ve sıklığı yaşla birlikte artar: 20 yaşında erkeklerin yaklaşık '%20’si, 30 yaşında %30'u ve 50 yaşında her iki erkekten biri*.

Androgenetik alopesi belirtileri

Erkeklerde androgenetik alopesi belirtileri başın üst kısmında daha ince saç görünümü olarak ortaya çıkar. Bu kelleşme, başın arka kısmını (tonsür) ve alnı (saç çizgisinin V şekli görünümüyle çekilmesi) etkileyerek başlar. Daha sonra başın üst kısmına yayılır. Kalıcı olarak dökülmeden ve kelliğe neden olmadan önce yavaş yavaş ince hafif saçlara yol açan saç folikülünün minyatürleşmesi olgusuyla bağlantılıdır. Saçlar şakaklarda ve başın arkasında taç şeklinde kalır.
Kadınlarda androgenetik alopesi, erkeklere göre daha yaygın bir şekilde başın üst kısmındaki saç yoğunluğunda ilerleyici bir azalma ile kendini gösterir. Orta hat boyunca incelme, çam ağacını andıran bir seyreklik yaratarak genişler. Erkek formundan farklı olarak, kadınlarda androgenetik alopesi hiçbir zaman tam değildir ve kelliğe yol açmaz: incelmiş olsa da bazı saçlar devam eder.

Androgenetik alopesi adı verilen saç dökülmesi nasıl yavaşlatılır

Androgenetik alopesi yönetimi hem hastalar hem de sağlık uzmanları için bir zorluk olmaya devam etmektedir. Çok az tedavi alternatifi mevcuttur. Bazı saç dökülmeleri tedavi edilebilir ve tersine çevrilebilirken, androgenetik alopesi sadece yavaşlatılabilir. Nasıl? Şu anda iki tür onaylı tıbbi tedavi vardır: minoksidil ve finasterid. Bununla birlikte, saçınız için faydalı olabilecek yeni günlük alışkanlıkları da hızla benimseyebilirsiniz. Peki, saç dökülmesi durumunda ne yapabilirsiniz?

Öncelikle beklemeyin, bir dermatoloğa, bir cilt, saç derisi ve saç uzmanına veya aile hekimizine danışın. İster reaksiyonel saç dökülmesi, ister kronik saç dökülmesi, ister androgenetik alopesi veya başka bir saç dökülmesi türü olsun, doktorunuz doğru teşhisi koyabilecek ve sizi mümkün olduğunca doğru tedavi ve bakım seçimine yönlendirebilecektir.

Evde her zamanki aşırı agresif bakım ürünlerinizi uyarlanmış saç bakım ürünleriyle değiştirin: şampuan, saç kremi, saç dökülmesini önleyici losyon vb. Amaç saç derinizi ve saçınızı sağlıklı tutmaktır.

Sert bir şekilde fırçalamayı çok sık düzleştirmeyi ve saçınızı çok sıkı bir şekilde toplamayı ya da geriye doğru çekmeyi bırakın. Uzun vadede bu alışkanlıklar saçınıza zarar verebilir, kırılmasına ve dökülmesine neden olabilir. Saçınızın zayıfladığını hissediyorsanız, bir süreliğine boyamayı bırakın.

Mümkün olan en kısa sürede kendinize bir saç derisi masajı yapın. Saç köküne kan akışını uyarmak ve büyüme için gerekli tüm besinleri sağlamak için iki dakika yeterlidir. Saç derisindeki kan dolaşımını daha da etkinleştirmek için bu masaj sırasında esansiyel yağlar gibi doğal saç dökülmesi tedavilerikullanılabilir. 

Tabağınıza ne koyduğunuza dikkat edin. Beslenme saç dökülmesinde önemli bir rol oynar. Saçların dökülmesini önlemek için yeterli vitamin ve minerale ihtiyacı vardır.

Sonbahar ve ilkbaharda mevsimler değiştiğinde bir gıda takviyesine başlayın. Saç dökülmesine karşı mücadelede iyi bir yardımcı olabilirler: vitamin ve minerallerden oluşurlar ve saçınızın yaşamı için gerekli besin öğelerini sağlarlar.

Kanser sırasında saç dökülmesi

Çoğu kanser ilacı, kanser hücrelerini öldürerek ya da çoğalmalarını engelleyerek etki gösterir. Ne yazık ki bu tedaviler sadece kanser hücrelerini hedef almamaktadır. Ayrıca saç büyümesinden sorumlu olanlar gibi vücudun hızla yenilenen hücreleri üzerinde de etkilidirler. Bu durum kemoterapi tedavisi gören hastalarda sıklıkla görülen kanser sırasında saç dökülmesini açıklamaktadır.

Tedaviler saç büyüme evresini aniden durdurur ve saç dökülmesi genellikle tedaviye başladıktan sonraki 2 ila 3 hafta içinde ortaya çıkar. Bazı hastalarda hemen ortaya çıkabilir.

Bu tip saç dökülmesi çoğunlukla başın tamamına yayılır. İlerleyici veya ani olabilir ve yoğunluğu kullanılan moleküllere ve dozlara göre değişir. Uygulanan tedavilere bağlı olarak vücut kılları, kirpikler ve kaşlar da saçlardan biraz daha geç etkilenebilir.

Saçlar genellikle son tedavi turunun bitiminden bir ila iki ay sonra tekrar uzar.

Radyoterapi veya hormonal tedaviler gibi diğer kanser tedavileri de çeşitli derecelerde saç dökülmesinden sorumlu olabilir.

* Severi G, et al. 40-69 yaş arası erkeklerde androgenetik alopesi: prevalans ve risk faktörleri. Br J Dermatol. 2003;149(6):1207-1213.