Οι αιτίες της τριχόπτωσης

Πώς μοιάζει ο κύκλος ανάπτυξης της τρίχας;

Για να κατανοήσετε πλήρως τη διαδικασία της τριχόπτωσης και τα αίτιά της, είναι σημαντικό να έχετε κατά νου τη διαδικασία ανάπτυξης των μαλλιών. Η ανάπτυξη των τριχών είναι κυκλικού τύπου και χαρακτηρίζεται από 3 φάσεις: ανάπτυξη, παλινδρόμηση και απόπτωση:

• Αναγενής φάση: η φάση ανάπτυξης των μαλλιών. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, τα κύτταρα της ρίζας της τρίχας πολλαπλασιάζονται. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ο θύλακας της τρίχας παράγει τον τριχοθύλακα , η οποία ονομάζεται επίσης στέλεχος της τρίχας. Η φάση αυτή, κατά την οποία τα μαλλιά μεγαλώνουν ένα εκατοστό ανά μήνα, διαρκεί κατά μέσο όρο από 2 έως 6 χρόνια
• Καταγενής φάση: η μεταβατική φάση κατά την οποία ο θύλακας της τρίχας καθίσταται ανενεργός. Τα κύτταρα σταματούν να πολλαπλασιάζονται και τα μαλλιά σταματούν να μεγαλώνουν. Η φάση αυτή διαρκεί περίπου 2 έως 3 εβδομάδες.
• Τελογενής φάση: η φάση απόπτωσης. Η απόπτωση δεν είναι άμεση, αλλά διαρκεί 2 έως 3 μήνες. Οι "νεκρές" τρίχες τελικά πέφτουν, εκτοπίζονται από τις τρίχες που βρίσκονται στην αναγενή φάση του επόμενου κύκλου, και ούτω καθεξής. Υπό κανονικές συνθήκες, κάθε τριχοθυλάκιο ακολουθεί τον δικό του κύκλο, έτσι ώστε οι φάσεις του κύκλου της τρίχας να μην συμβαίνουν ταυτόχρονα σε όλο το τριχωτό της κεφαλής. Σε ένα υγιές τριχωτό της κεφαλής με περίπου 100.000 τρίχες, το 86% των τριχοθυλακίων βρίσκεται στην αναγενή φάση*. Έτσι, είναι φυσιολογικό να χάνετε 50 έως 100 τρίχες την ημέρα, κάτι που αντιστοιχεί στη φυσιολογική ανανέωση των μαλλιών. Γενικά, αυτή η απόπτωση είναι ανεπαίσθητη και δεν την παρατηρούμε απαραίτητα στην καθημερινή μας ζωή.

Γιατί πέφτουν τα μαλλιά;

Όταν ο κύκλος ζωής της τρίχας διαταράσσεται ή ακόμη και διακόπτεται λόγω της επίδρασης διαφόρων παραγόντων, η καθημερινή τριχόπτωση μπορεί να αυξηθεί και μερικές φορές να φτάσει τις 300 τρίχες την ημέρα. Σε αυτό το σημείο, το φαινόμενο γίνεται αντιληπτό και αρχίζετε να βρίσκετε τρίχες στη μαξιλαροθήκη, στα ρούχα σας, στο πάτωμα...

Ορισμένοι παράγοντες μπορούν να επιταχύνουν τον κύκλο ζωής της τρίχας. Οι κύκλοι διαδέχονται ο ένας τον άλλο πολύ πιο γρήγορα από το φυσιολογικό και το τριχοθυλάκιο τελικά εξαντλείται. Τα μαλλιά δεν έχουν πλέον χρόνο να αναπτυχθούν σωστά, γίνονται όλο και πιο λεπτά και στη συνέχεια εξαφανίζονται οριστικά.

Τριχόπτωση στις γυναίκες: τα ορμονικά αίτια είναι κοινά

Δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία της τριχόπτωσης, ειδικά όταν αυτή είναι προσωρινή. Ωστόσο, οι ορμονικές μεταβολές είναι από τα πρώτα στοιχεία που εξετάζουν οι ειδικοί. Πράγματι, οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει και αναγνωρίσει ότι οι ορμόνες έχουν έναν περισσότερο ή λιγότερο σημαντικό βαθμό συμμετοχής στους διάφορους τύπους τριχόπτωσης: οξεία τελογενής τριχόρροια (αντιδραστική τριχόπτωση), χρόνια τελογενής τριχόρροια (χρόνια τριχόπτωση), ανδρογενετική αλωπεκία και τριχόπτωση που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση.

Η πλειονότητα των ατόμων που συμβουλεύονται έναν ειδικό για την τριχόπτωση είναι γυναίκες. Στις γυναίκες, η τριχόπτωση λόγω ορμονικών διακυμάνσεων είναι αρκετά συχνή:

• Δεν είναι ασυνήθιστο να παρατηρείται σύνδεση μεταξύ του αντισυλληπτικού χαπιού και της τριχόπτωσης. Αυτό οφείλεται στη σύνθεση και τη δοσολογία των ορμονών, η οποία μπορεί να διαφέρει από το ένα αντισυλληπτικό χάπι στο άλλο. Για παράδειγμα, τα προγεσταγόνα από μόνα τους έχουν ανδρογονικές επιδράσεις στα μαλλιά, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν διάχυτη αντιδραστική τριχόπτωση. Ενώ τα προγεσταγόνα που σχετίζονται με τα οιστρογόνα μπορεί να έχουν θετική επίδραση στην ποιότητα των μαλλιών. Μια άλλη συχνή αιτία τριχόπτωσης σε γυναίκες κάτω των 30 ετών είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS: μια ορμονική διαταραχή που προκαλεί την υπερβολική παραγωγή ανδρογόνων ορμονών και μπορεί να ευθύνεται για προβλήματα γονιμότητας). Οι ορμονικές ανισορροπίες που σχετίζονται με αυτή την παθολογία είναι συχνά υπεύθυνες για την αλωπεκία.
• Οι ορμονικές αλλαγές που παρατηρούνται κατά την περίοδο μετά τον τοκετό, συχνά προκαλούν αντιδραστική τριχόπτωση. Ο λόγος; Η απότομη πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων ορμονών μετά τον τοκετό. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το ένα τρίτο, ή και οι μισές γυναίκες, πάσχουν από τριχόπτωση μετά τον τοκετό**.
• Οι διαταραχές του θυρεοειδούς αναφέρονται συχνά ως μία από τις αιτίες της αλωπεκίας, συγκεκριμένα της χρόνιας τελογένους τριχόρροιας (ο επιστημονικός όρος για τη χρόνια τριχόπτωση, δηλαδή την κυμαινόμενη προοδευτική τριχόπτωση που διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες). Αυτός ο τύπος τριχόπτωσης μπορεί να οφείλεται στις ίδιες αιτίες και στους άνδρες.
• Ο μηχανισμός εμφάνισης της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι επίσης ορμονικός, εμπλέκοντας τους υποδοχείς ανδρογόνων στη ρίζα της τρίχας. Αυτή είναι η κύρια αιτία της τριχόπτωσης στους άνδρες. Αυτός ο τύπος χρόνιας εντοπισμένης τριχόπτωσης (τριχόπτωση που είναι προοδευτική και εμφανίζεται με την πάροδο των ετών) εμφανίζεται γενικά μεταξύ των ηλικιών 30 και 40 ετών. Το 70-80% των ανδρών θα επηρεαστούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους σε σύγκριση με το 29-42% των γυναικών***. Σε πολλές περιπτώσεις, η αλωπεκία είναι κληρονομική. Και αυτός ο τύπος αλωπεκίας έχει τις ίδιες αιτίες και στις γυναίκες.
• Οι ορμονικές αλλαγές μετά την εμμηνόπαυση μπορεί επίσης να είναι η αιτία της αλωπεκίας. Η τριχόπτωση που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την αλωπεκία που ήδη υπάρχει σε ορισμένες γυναίκες.

Η αιτία της αλωπεκίας δεν είναι πάντα ορμονική...

Η τριχόπτωση στις νεότερες γυναίκες μπορεί να έχει και άλλες αιτίες, όχι μόνο τις λεγόμενες ορμονικές.

• Η τριχόπτωση που σχετίζεται με το στρες προκαλεί έναν ιδιαίτερο φυσιολογικό μηχανισμό: στο τριχωτό της κεφαλής, τα κύτταρα που υπόκεινται σε οξύ ή βαθύ στρες απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές που πυροδοτούν έναν οξύ φλεγμονώδη καταρράκτη. Αυτό αναστέλλει τον φυσιολογικό κύκλο της τρίχας: η τρίχα εισέρχεται πρόωρα στην τελογενή φάση, προκαλώντας αιφνίδια και σοβαρή τριχόπτωση 2 έως 3 μήνες μετά τον παράγοντα πυροδότησης. Πρόκειται για αντιδραστική τριχόπτωση ή οξεία τελογενή τριχόρροια.
• Υπάρχει σύνδεση μεταξύ της κόπωσης και της τριχόπτωσης. Η σωματική και ψυχολογική κόπωση μπορεί να εμπλέκεται σε διάφορους τύπους τριχόπτωσης:

- αντιδραστική, μετά από προσωρινή αλλά έντονη κόπωση.

- ή χρόνια, για παράδειγμα, λόγω αναιμίας που προκαλείται από έλλειψη σιδήρου. Στενά συνδεδεμένη με την κόπωση, η τριχόπτωση που σχετίζεται με μια διατροφική ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει κυμαινόμενη τριχόπτωση για περισσότερο από 6 μήνες.

• Ορισμένοι άνθρωποι παρουσιάζουν τριχόπτωση κατά την αλλαγή της εποχής, κυρίως το φθινόπωρο. Το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να συνδεθεί με την επίδραση του ήλιου στην παραγωγή ορμονών που επηρεάζουν θετικά τον κύκλο ζωής της τρίχας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Αυτή η θετική επίδραση εξαφανίζεται με την άφιξη των μικρότερων, λιγότερο ηλιόλουστων ημερών του φθινοπώρου, προκαλώντας αντιδραστική τριχόπτωση. Είναι πολύ προσωρινή και διαρκεί το πολύ 4 έως 6 εβδομάδες.
• Η αλωπεκία από έλξη είναι η τριχόπτωση που προκαλείται μηχανικά. Πρόκειται για μια εντοπισμένη μορφή αλωπεκίας που οδηγεί σε προοδευτική τριχόπτωση στην περιοχή του μετώπου και στους κροτάφους. Προκαλείται από πρακτικές styling που είναι τραυματικές για τη ρίζα της τρίχας (κοτσίδες, σφιχτές αλογοουρές, πλεξούδες, βαριές πλεξούδες, τρέσες, extensions, ίσιωμα). Εάν αυτές οι πρακτικές δεν εγκαταλειφθούν γρήγορα, οι θύλακες της τρίχας μπορεί να καταστραφούν ανεπανόρθωτα οδηγώντας σε ουλωτική και μη αναστρέψιμη αλωπεκία. Παρατηρείται προοδευτική υποχώρηση της γραμμής των μαλλιών. Η αλωπεκία από έλξη είναι συχνή στις γυναίκες, ιδίως σε αυτές από την Αφρική. Μπορεί να επηρεάσει έως και το 30% των παιδιών****.
• Η τριχόπτωση που σχετίζεται με την κατά τόπους ολική απώλεια μαλλιών είναι ένας τύπος αλωπεκίας που εμφανίζεται σε κηλίδες διαφορετικού μεγέθους, οι οποίες μερικές φορές μπορεί να επηρεάσουν ακόμη και ολόκληρο το τριχωτό της κεφαλής. Η αιτία αυτού του τύπου τριχόπτωσης είναι μια αυτοάνοση ασθένεια που συχνά πυροδοτείται από έντονο στρες, ορμονικές αλλαγές ή ιογενείς λοιμώξεις. Τα τριχοθυλάκια θεωρούνται ξαφνικά ξένα σώματα από το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο αποφασίζει να τα απομακρύνει. Τα τριχοθυλάκια δεν καταστρέφονται εντελώς, οπότε τα μαλλιά μπορούν να αναπτυχθούν ξανά, αλλά αυτό μπορεί να πάρει αρκετά χρόνια.
• Η δερματοφυτίαση είναι μια άλλη μορφή αλωπεκίας που εμφανίζεται σε κηλίδες. Στην περίπτωση αυτή, η αιτία της αλωπεκίας είναι μολυσματική: ένας μικροσκοπικός μύκητας που μολύνει τους θύλακες των τριχών και προκαλεί τριχόπτωση. Είναι πιο συχνή σε παιδιά και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και μπορεί να είναι εξαιρετικά μεταδοτική. Αντιμετωπίζεται με φάρμακα που σκοτώνουν τον μύκητα (αντιμυκητιασικά) και τα μαλλιά επανέρχονται κανονικά μόλις επουλωθούν.
• Η σύφιλη, μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη, μπορεί επίσης να προκαλέσει τριχόπτωση κατά τόπους ή διάχυτη τριχόπτωση ή και τα δύο. Η σύφιλη μπορεί να προκαλέσει αλωπεκία στη δευτερογενή της μορφή, η οποία συνήθως επηρεάζει την πλάτη και την κορυφή του κεφαλιού. Η τριχόπτωση μπορεί να συνοδεύεται από γενικευμένη ερυθρότητα στο σώμα χωρίς κνησμό. Η αντιβιοτική θεραπεία μπορεί να θεραπεύσει γρήγορα αυτή τη λοίμωξη, δίνοντας τη δυνατότητα στα μαλλιά να αναπτυχθούν ξανά κανονικά.
• Η ουλωτική αλωπεκία είναι μια μορφή τοπικής αλωπεκίας, η οποία ορίζεται από μια περιοχή λείας ουλωτικής επιδερμίδας στην οποία δεν αναπτύσσονται τρίχες. Οι θύλακες των τριχών έχουν καταστραφεί εντελώς και έχουν αντικατασταθεί από ινώδη ιστό. Προκαλείται από τραύμα, εγκαύματα, ακτινοθεραπεία στο τριχωτό της κεφαλής ή φλεγμονή του τριχωτού της κεφαλής.
• Ο όρος αλωπεκία σχετιζόμενη με φάρμακα περιγράφει έναν τύπο τριχόπτωσης που αποτελεί αντίδραση στη χρήση ορισμένων θεραπειών. Οι κύριες οικογένειες φαρμάκων που πρέπει να προσέξετε είναι: αντιπηκτικά, αντικαταθλιπτικά, αντισπασμωδικά, αντιϋπερτασικά, ορισμένα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, θεραπείες θυρεοειδούς, β-αποκλειστές, ορισμένες θεραπείες για τη μείωση της χοληστερόλης, φάρμακα που περιέχουν λίθιο και ρετινοειδή.
  Η χορήγηση αντικαρκινικής χημειοθεραπείας ή η έκθεση σε ακτινοθεραπεία στο τριχωτό της κεφαλής και τον αυχένα ευθύνονται επίσης για έναν συγκεκριμένο τύπο σοβαρής τριχόπτωσης που ονομάζεται αναγενής τριχόρροια.

Ο COVID-19 είναι ένας νέος παράγοντας που ευθύνεται για την αντιδραστική τριχόπτωση (ή οξεία τελογενής τριχόρροια). Η τριχόπτωση που παρατηρείται μετά το COVID-19 σχετίζεται με τη φλεγμονώδη κατάσταση που προκαλεί αυτή η ιογενής λοίμωξη. Τα επεισόδια υψηλού πυρετού που συνοδεύουν αυτή την τριχόπτωση έχουν επίσης ενοχοποιηθεί. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αναζητείται ιστορικό COVID-19 σε άτομα με αντιδραστική τριχόπτωση. Στο ασυνήθιστο πλαίσιο μιας πανδημίας, το στρες και το άγχος μπορεί να είναι παράγοντες που επιδεινώνουν τις συνέπειες της ασθένειας και επιδεινώνουν την τριχόπτωση.

Πότε πρέπει να ανησυχείτε για την τριχόπτωση;

Η τριχόπτωση μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε και σε οποιαδήποτε ηλικία. Μπορεί να είναι προσωρινή και να διαρκέσει μόνο λίγους μήνες πριν τα μαλλιά επιστρέψουν στην κανονική τους κατάσταση.

Όταν η τριχόπτωση είναι μακροχρόνια (πάνω από 6 μήνες) και συνοδεύεται από προοδευτική μείωση της πυκνότητας ή συμπτώματα όπως κνησμός, πόνος ή ερυθρότητα, είναι καλύτερο να συμβουλευτείτε έναν γιατρό. Αυτό θα σας βοηθήσει να προσδιορίσετε την αιτία και να τη θεραπεύσετε, αν αυτό είναι δυνατό.

* Πηγή: Olsen, 1994; Shapiro, 1996
**Πηγή: Grover and Khurana, 2013
*** Πηγή: Blume-Peytavi et al., 2011; Wang et al., 2010)
**** Πηγή: Billero et al. 2018