De oorzaken van haaruitval

Hoe verloopt de levenscyclus van een haar?

Om het proces van haaruitval en de oorzaken ervan goed te begrijpen, volstaat het om te weten hoe haar groeit. De ontwikkeling van het haar gebeurt cyclisch en wordt gekenmerkt door de rust- en regeneratiefase. Elke haarcyclus omvat drie hoofdfasen:

• De anagene fase is de groeifase van het haar. In deze fase vermenigvuldigen de matrixcellen van de bulbus zich. In deze fase produceert het haarzakje de haarschacht. Deze fase, waarin het haar ongeveer een centimeter per maand groeit, duurt gemiddeld 2 tot 6 jaar.
• De catagene fase komt overeen met een overgangsfase waarin het haarzakje inactief wordt. Het haar stopt gedurende 2 tot 3 weken met groeien. Door de regressie van het haarzakje bevindt de huidpapil zich in de nabijheid van de stamcellen van de bulbus.
• De telogene fase duurt 2 tot 3 maanden. Er wordt geen haarschacht aangemaakt. De ‚dode’ haren, die worden verdrongen door haren in de anagene fase, vallen uit. Dit zijn de 25 tot 60 haren die u in uw borstel of op uw kleding vindt en die u dagelijks verliest.

In normale omstandigheden volgt elk haarzakje zijn eigen cyclus, zodat de fasen van de haarcyclus niet gelijktijdig in alle haarzakjes optreden. Zo bevindt 86% van het haar op een normale hoofdhuid met ongeveer 100.000 haren zich in de anagene fase*.

Haaruitval bij vrouwen: er zijn veel hormonale oorzaken

Het is niet altijd eenvoudig om de precieze oorzaak van haaruitval op te sporen. Vooral wanneer deze tijdelijk is. Hormonale schommelingen zijn echter de eerste factoren die door specialisten worden onderzocht. Er is wetenschappelijk vastgesteld en bewezen dat hormonen een min of meer belangrijke invloed hebben op de verschillende soorten haaruitval: acuut telogeen effluvium (occasionele haaruitval), chronisch telogeen effluvium (chronische haaruitval), androgenetische alopecia en haarveroudering.

De meeste mensen die voor haaruitval op raadpleging komen, zijn vrouwen. Bij vrouwen is haaruitval vanwege een hormonale verandering redelijk gebruikelijk:

• Vaak wordt een verband gelegd tussen de anticonceptiepil en haaruitval. De oorzaak: de samenstelling en dosering van hormonen die variëren van de ene anticonceptiepil tot de andere. Progestageen alleen zal dus een androgeen effect op het haar hebben, met verspreide occasionele haaruitval tot gevolg. Progestageen in combinatie met oestrogeen kan een positief effect op de kwaliteit van het haar hebben.
• De hormonale veranderingen die tijdens de post-partumperiode worden waargenomen, zijn ook vaak een oorzaak van occasionele haaruitval. De oorzaak: het oestrogeengehalte dat na de bevalling daalt. Specialisten zijn van mening dat een derde, tot zelfs de helft van de vrouwen na de bevalling last heeft van tijdelijke haaruitval**.
• Schildklierstoornissen worden vaak gemeld als oorzaak van chronisch telogeen effluvium (de wetenschappelijke term voor chronische haaruitval die al langer dan 6 maanden fluctueert). Deze vorm komt vooral voor bij mensen met van nature gezond haar. Deze vorm van haaruitval kan dezelfde oorzaken hebben bij de man.
• Het mechanisme van androgenetische alopecia is ook hormonaal en werkt in op de androgeenreceptoren in de huidpapil. Deze chronische diffuse haaruitval (haaruitval verspreid over meer dan 6 maanden) komt over het algemeen tussen het 30e en 40e levensjaar voor. Bij mannen wordt 70 tot 80% getroffen, bij vrouwen 29 tot 42%***. In veel gevallen is alopecia erfelijk. En wanneer deze alopecia bij vrouwen voorkomt, heeft het dezelfde oorzaken.

Maar de oorzaak van alopecia is niet altijd hormonaal ...

Haaruitval bij jonge vrouwen kan andere oorzaken hebben dan hormonale oorzaken.

• Haaruitval gekoppeld aan stress brengt een bijzonder fysiologisch mechanisme op gang: de cellen ter hoogte van de hoofdhuid die gebukt gaan onder tijdelijke of ernstige stress, geven neurotransmitters vrij (substantie P) die een acute ontstekingsreactie veroorzaken. Dit remt de normale haarcyclus af: het haar komt dan te vroeg in de telogene fase, wat een plotse en ernstige haaruitval veroorzaakt, 3 tot 4 maanden na de veroorzakende factor. Dit heet occasionele haaruitval of acuut telogeen effluvium.
• Er is wel degelijk een verband tussen vermoeidheid en haaruitval. Lichamelijke en psychologische vermoeidheid kan leiden tot verschillende soorten haaruitval:
  - ofwel occasionele, als gevolg van een veroorzakende factor die bijvoorbeeld gepaard gaat met een stresssituatie
  - ofwel chronische, bijvoorbeeld door bloedarmoede, veroorzaakt door een ijzertekort. Haaruitval gerelateerd aan een voedingstekort is nauw verwant met vermoeidheid en kan een wisselende haaruitval veroorzaken die langer dan 6 maanden duurt.
• Tractie-alopeciais mechanische haaruitval zonder fysiologische oorzaak. Het haarzakje wordt rechtstreeks aangetast door te strakke of te zware kapsels. Door de tractie op de hoofdhuid wordt de haarvezel beetje bij beetje uit het haarzakje getrokken. Herhaalde tracties op het haar kunnen een oorzaak van alopecia op 30 jaar, en zelfs bij jongere vrouwen zijn.
• De term medicinale haaruitval staat voor occasionele haaruitval door bepaalde behandelingen. De grote families van geneesmiddelen die in het oog moeten worden gehouden: anticoagulantia, antidepressiva, anticonvulsiva, antihypertensiva, bepaalde ontstekingsremmers, schildklierbehandelingen, bètablokkers, een aantal anticholesterolbehandelingen, geneesmiddelen die lithium en retinoïden bevatten.

De toediening van chemotherapie bij kanker of blootstelling aan straling van het hoofd of de hals zijn ook verantwoordelijk voor deze vorm van haaruitval.

* Bron: Olsen, 1994; Shapiro, 1996

** Bron: Grover and Khurana, 2013

*** Bron: Blume-Peytavi et al., 2011; Wang et al., 2010)