Alles over haaruitval of alopecia: oorzaken en behandelingen

Haaruitval, ook wel alopecia genoemd, komt veel voor en kan iedereen treffen, op elke leeftijd. Wat zijn de oorzaken en bijbehorende symptomen? Hoe kan het worden behandeld of afgeremd? Alles wat u moet weten om deze aandoening van de hoofdhuid beter te beheersen.

Wat is haaruitval?

Haaruitval kan voor sommigen banaal lijken, maar voor anderen kan het tot ernstige bezorgdheid leiden en een reden vormen om medisch advies in te winnen. In werkelijkheid is er niet één vorm van haaruitval, maar verschillende soorten haaruitval, met verschillende oorzaken en gevolgen. Het kan plaatselijk zijn op één deel van de hoofdhuid of verspreid over het hele hoofd, en kan occasioneel (minder dan 6 maanden) of chronisch (langer dan 6 maanden) zijn. De belangrijkste soorten haaruitval kunnen volgens deze verschillende criteria worden ingedeeld:

• Reactieve haaruitval, die af en toe en soms abrupt optreedt, ook bekend als acuut telogeen effluvium.
• Chronisch telogeen effluvium dat overeenkomt met een meer geleidelijke en langdurige haaruitval, chronisch zoals de naam al doet vermoeden.
• Haaruitval als gevolg van hormonale stoornissen in combinatie met genetische factoren, ook bekend als alopecia androgenetica. Dit is de meest voorkomende vorm bij mannen en kan leiden tot gedeeltelijke of volledige haaruitval of kaalheid. 

Al deze vormen van haaruitval hebben verschillende oorzaken en gevolgen omdat ze verband houden met verschillende veranderingen in de levenscyclus van het haar (haarcyclus). De behandeling moet daarom worden aangepast aan elk type haaruitval.
Haaruitval op dagelijkse basis kan soms veel leed veroorzaken bij de betrokken patiënten, zowel om esthetische als om psychologische redenen. Haaruitval kan ook een symptoom zijn van een meer algemene pathologie in het lichaam, of het gevolg zijn van het nemen van bepaalde medicatie. Het is daarom een must om de oorzaak of oorzaken te bepalen om een precieze diagnose te kunnen stellen.

Focus op reactieve haaruitval

Dit is ook bekend als acuut telogeen effluvium en is een veel voorkomende vorm van haaruitval, vooral bij vrouwen. Het wordt gekenmerkt door een plotse en soms zeer significante toename van haaruitval 3 tot 4 maanden na een uitlokkende gebeurtenis. Daarom wordt het ook wel "reactieve haaruitval" genoemd. Als reactie op deze gebeurtenis of triggerende factor verandert de levenscyclus van het haar: de haargroeifase (anagene fase) komt plotseling tot stilstand en een groter aantal haren gaat tegelijkertijd de haaruitvalfase (telogene fase) in. De herfstfase duurt ongeveer 3 maanden. Dit verklaart het tijdsverloop tussen het begin van de uitlokkende factor en de haaruitval zelf.
Elke dag vallen er 100 tot 150 haren uit op een normale en onmerkbare manier. In het geval van reactieve haaruitval kan dit cijfer oplopen tot 300 en valt de haaruitval meer op: het haar is te vinden op kleren, kussens en overal in huis.
Stress, een emotionele schok, vermoeidheid, een onevenwichtige voeding, een te streng dieet, seizoenswisselingen en bevallingen zijn allemaal factoren die reactieve haaruitval kunnen veroorzaken. 

Reactieve haaruitval is tijdelijk en omkeerbaar: 95% van de getroffenen ervaart over het algemeen spontane verbetering binnen zes maanden. De haardichtheid neemt niet af en er is geen risico op kaalheid.

De verschillende oorzaken van reactieve haaruitval

De oorzaken van reactieve haaruitval zijn zeer divers:

• Seizoensgebonden haaruitval. Net zoals de bladeren in de herfst van de bomen vallen, kan haar tijdelijk uitvallen met de komst van de lente en de herfst.
• Haaruitval door stress en vermoeidheid. Wanneer het lichaam wordt geconfronteerd met een emotionele schok, intense stress of angst, reageert het op verschillende manieren. Haaruitval kan daar één van zijn.
• Haaruitval gekoppeld aan een tekort aan voedingsstoffen. Als het lichaam, en dus ook de hoofdhuid, te weinig vitaminen en mineralen heeft, wordt het haar zwakker en kan het gemakkelijker uitvallen. Net zoals het lichaam zijn haarwortels kleine fabriekjes die constant aan het werk zijn en de brandstof nodig hebben van een gezonde, evenwichtige voeding die rijk is aan vitaminen, eiwitten en mineralen zoals ijzer en zink. Deze voedingsstoffen zijn essentieel voor een gezonde haargroei.
• Haaruitval na de bevalling of post partum haaruitval. Hormonale schommelingen beïnvloeden de levenscyclus van het haar. Haaruitval is mogelijk tijdens de eerste helft van de zwangerschap. Integendeel, de tweede helft van de zwangerschap beschermt zwangere vrouwen tegen natuurlijke haaruitval. Hormonale impregnatie door oestrogenen tijdens de zwangerschap heeft een gunstig effect op de haargroeifase. Wanneer de hormonale situatie na de bevalling weer normaal wordt, treedt haaruitval bijna systematisch op. Dit is occasionele haaruitval of acuut telogeen effluvium. Niet alle vrouwen zijn gelijk als het gaat om haaruitval na de bevalling, omdat andere factoren haaruitval kunnen verergeren: gewichtsverlies, stress en vermoeidheid na korte nachten.
• Haaruitval gekoppeld aan medische behandeling. Bepaalde vaak voorgeschreven medicatie kan een negatief effect hebben op de levenscyclus van het haar, waardoor telogeen effluvium kan ontstaan. Haaruitval treedt 2 tot 4 maanden na het begin van de behandeling op. Het is over het algemeen omkeerbaar als de behandeling wordt gestopt, maar zal terugkeren als de behandeling wordt hervat.

Focus op chronische haaruitval

In tegenstelling tot acute, occasionele of reactieve haaruitval, die meestal niet langer dan 6 maanden duurt, ontwikkelt chronische haaruitval zich geleidelijk in de loop van de tijd. Er zijn 2 hoofdtypes van chronische haaruitval, met verschillende oorzaken en gevolgen: chronisch telogeen effluvium en alopecia androgenetica.

Chronisch telogeen effluvium

Chronisch telogeen effluvium is een vrij diffuse vorm van haaruitval die de hele hoofdhuid aantast. Na verloop van tijd kan dit leiden tot een vermindering van de haardichtheid, maar niet tot kaalheid. Het kan op elke leeftijd optreden en vrouwen hebben er veel meer kans op dan mannen. Chronische haaruitval kan het gevolg zijn van diepe, chronische stress, een onevenwicht in de schildklierhormonen of een caloriearm dieet. Als de verantwoordelijke factor is geïdentificeerd en geëlimineerd, is het verloop van chronische haaruitval gunstig. Het duurt ongeveer 3 tot 6 maanden om het begin van de hergroei te zien, en het kan 12 tot 18 maanden duren voordat het haar zijn oorspronkelijke dichtheid terug heeft.

Alopecia androgenetica

Alopecia androgenetica is haaruitval van hormonale (betrokkenheid van androgene hormonen) en genetische oorsprong, zoals de naam al doet vermoeden. Het wordt gekenmerkt door de progressieve miniaturisatie van het haar op specifieke delen van de hoofdhuid, wat na verloop van tijd leidt tot dunner worden of zelfs kaalheid. Alopecia androgenetica treft voornamelijk mannen en de frequentie neemt toe met de leeftijd: ongeveer 15% van de mannen op 20-jarige leeftijd, 30% op 30-jarige leeftijd en één op twee op 50-jarige leeftijd*.

Focus: de symptomen van alopecia androgenetica

Bij mannen zijn de symptomen van alopecia androgenetica het verschijnen van dunner haar bovenop het hoofd. Deze kaalheid treft eerst de achterkant van het hoofd (tonsuur) en het voorhoofd (verschijning van een V in de kloven). Daarna verspreidt het zich naar de bovenkant van het hoofd. Het is gekoppeld aan een fenomeen van miniaturisatie van het haar, dat geleidelijk plaatsmaakt voor een fijne, lichte pluis voordat het voorgoed uitvalt, wat leidt tot kaalheid. Het haar blijft echter op de slapen en de achterkant van het hoofd, in een kroon.
Alopecia androgenetica wordt bij vrouwen gekenmerkt door een progressieve vermindering van de haardichtheid bovenop het hoofd, diffuser dan bij mannen. Dit staat bekend als een "dennenboom" die dunner wordt in de breder wordende centrale lijn. In tegenstelling tot de mannelijke vorm is alopecia androgenetica bij vrouwen nooit volledig en leidt het niet tot kaalheid: er blijft wat dunner wordend haar over.

Hoe kan de haaruitval genaamd alopecia androgentica afgeremd worden?

Het omgaan met alopecia androgenetica blijft een uitdaging voor zowel patiënten als zorgverleners. Er zijn weinig therapeutische alternatieven beschikbaar. Terwijl sommige vormen van haaruitval behandeld en teruggedraaid kunnen worden, kan alopecia androgenetica alleen vertraagd worden. Hoe? Er zijn momenteel twee soorten gevalideerde behandelingen met medicatie: minoxidil en finasteride. Het is echter ook mogelijk om snel nieuwe technieken toe te passen die dagelijks goed zijn voor uw haar. Dus, wat kunt u doen tegen haaruitval? 

Ten eerste, wacht niet te lang met het raadplegen van een dermatoloog, een specialist in huid, hoofdhuid en haar, of uw huisarts. Of het nu gaat om reactieve of chronische haaruitval, alopecia androgenetica of een ander type haaruitval, hij kan de juiste diagnose stellen en u zo goed mogelijk begeleiden bij het kiezen van de juiste behandelingen en zorg. 

Verruil thuis, , uw gebruikelijke overdreven agressieve verzorgingsproducten voor geschikte haarverzorgingsproducten: shampoo, conditioner, lotion tegen haaruitval, etc. Het doel is om uw hoofdhuid en haar gezond te houden.

Vermijd borstelstreken die te krachtig zijn, te vaak steilen en stijlen die te strak of te strak zitten. Na verloop van tijd kunnen deze gebaren het haar beschadigen, het breken en ervoor zorgen dat het uitvalt. Als uw haar verzwakt aanvoelt, stop dan een tijdje met kleuren.

Geef jezelf zodra het kan een hoofdhuidmassage. Twee minuten is alles wat nodig is om de bloedtoevoer naar de haarwortel te stimuleren en het te voorzien van alle voedingsstoffen die het nodig heeft om te groeien. Natuurlijke behandelingen tegen haaruitval , zoals essentiële oliën, kunnen tijdens deze massage worden gebruikt om de bloedcirculatie in de hoofdhuid verder te activeren. 

Houd in de gaten wat er op uw bord ligt. Voeding speelt een belangrijke rol bij haaruitval. Het haar heeft voldoende vitaminen en mineralen nodig om te voorkomen dat het uitvalt.

Bij de belangrijkste seizoenswisselingen in de herfst en lente begint u met een kuur voedingssupplementen. Ze kunnen een goede aanvulling zijn in de strijd tegen haaruitval: op basis van vitaminen en mineralen leveren ze de voedingselementen die essentieel zijn voor het leven van het haar.

Focus op haaruitval bij kanker

Kankermedicatie werkt in op kankercellen door ze te elimineren of door te voorkomen dat ze zich vermenigvuldigen. Helaas richten deze behandelingen zich niet alleen op de kankercellen. Ze werken ook in op cellen in het lichaam die zich snel vernieuwen, zoals de cellen die verantwoordelijk zijn voor de haargroei. Dit verklaart de haaruitval tijdens kanker die vaak wordt waargenomen bij patiënten die chemotherapie krijgen. 

De behandelingen stoppen abrupt de haargroeifase en haaruitval treedt vaak op binnen 2 tot 3 weken na de start van het protocol. Bij sommige patiënten kan het onmiddellijk optreden.

De haaruitval is meestal diffuus over de hele schedel. Het kan progressief of abrupt zijn en de intensiteit varieert afhankelijk van de gebruikte moleculen en doses. Afhankelijk van de voorgeschreven behandelingen kunnen ook de beharing, de wimpers en de wenkbrauwen worden getroffen, iets later dan het haar.

Het haar groeit meestal één tot twee maanden na het einde van de laatste kuur terug.

Andere vormen van kankerbehandeling, zoals bestraling of hormoontherapie, kunnen ook verantwoordelijk zijn voor verschillende gradaties van haaruitval.

* Severi G, et al. Androgenetic alopecia in men aged 40-69 years: prevalence and risk factors. Br J Dermatol. 2003;149(6):1207-1213.

* Bron: Blume-Peytavi et al., 2011, Norwood, 1975

**Bronnen:

Skin Appendage Disord. 2019. Vañó-Galván, Saceda-Corralo, Blume-Peytavi

Frequency of the Types of Alopecia at Twenty-Two Specialist Hair Clinics : A Multicenter Study.

J Eur Acad Dermatol Venereol. 2018. Kanti, Boodschapper, Dobos, Blume-Peytavi

Evidence-based guideline for the treatment of androgenetic alopecia in women and in men